****

    Indeks
    Życiorys
    Publikacje    
Prezentacje



    Journal Club
   
   Delta

   

    Kontakt
    E-mail

       In English

Rentgenowskie układy podwójne zawierają 'zwykłą' gwiazdę oraz składnik zwarty, czyli gwiazdę neutronową lub czarną dziurę (BHXB - ang. Black Hole X-ray Binaries). Aby stwierdzić, z jakim obiektem mamy do czynienia, należałoby określić jego masę: maksymalna masa gwiazdy neutronowej nie może przekroczyć 2-3 mas Słońca. Jak na razie, dla 11 rentgenowskich układów podwójnych masa składnika zwartego, oszacowana na podstawie tzw. funkcji mas (stanowiącej jej dolny limit), jest większa od 3 mas Słońca - jest tam wiec najprawdopodobniej czarna dziura. Ponadto w kolejnych 14 układach zaobserwowano charakterystyczne widmo energetyczne, w którym nie jest obecna termiczna składowa pochodząca od gwiazdy neutronowej. Ponieważ nie obserwuje się w nich również rozbłysków termonuklearnych, charakterystycznych dla układów z gwiazdą neutronową, układy te są również poważnymi kandydatami na BHXB. 

* Stany spektralne

Widma rentgenowskie układów z czarną dziurą zawierają dwa podstawowe składniki: miękki (poniżej 2 keV), emitowany przez dysk akrecyjny otaczający zwarty obiekt, oraz 'ogon' potęgowy. Widmo potęgowe pochodzi z plazmy dużo gorętszej od dysku i może rozciągać się do setek keV. Źródła rentgenowskie obserwowane są w kilku charakterystycznych stanach widmowych. W stanie "twardym" widmo może być opisane pojedynczą funkcją potęgową, a emisja z dysku jest bardzo słaba. W stanie "miękkim" widmo pochodzące z dysku dominuje, natomiast 'ogon' jest bardzo stromy, lub wcale nieobecny. Za przejścia pomiędzy stanami, obserwowane w wypadku niektórych układów (tzw. przejściowych), może odpowiadać zmieniające się tempo akrecji materii na zwarty obiekt, lub zmiany we wzajemnej konfiguracji dysku i plazmy emitującej twarde promienie X.
* Składniki widma rentgenowskiego

Widmo rentgenowskie w zakresie miękkich promieni X ma kształt "wielokolorowego" widma ciała doskonale czarnego, emitowanego przez dysk akrecyjny. Oznacza to, że każdy pierścień dysku świeci jak ciało czarne, przy czym temperatura w dysku nie jest stała, ale zmienia się wraz z promieniem - dysk jest "wielokolorowy". W zakresie twardych promieni X obserwuje się rozkład potęgowy widma energetycznego. Powstaje on w wyniku nałożenia się kolejnych rozproszeń fotonów na gorących elektronach w odwrotnym procesie Komptona. Wtórne spłaszczenie tego "ogona" potęgowego jest spowodowane zjawiskiem odbicia twardych promieni X od powierzchni dysku. Obserwuje się również linię fluorescencyjną żelaza o energii ok. 6.4 - 6.7 keV. Powstaje ona w wyniku tego samego zjawiska - oświetlania dysku twardymi promieniami Rentgena, a energia linii zależy od stopnia jonizacji powierzchni odbijającej. Na profil linii żelaza wpływa poszerzenie dopplerowskie (dysk obraca się, w związku z czym jedna jego część przybliża się do obserwatora, podczas gdy druga się oddala), oraz poczerwienienie grawitacyjne.